Relacja z Dnia Afryki w Olsztynie

7 maja 2018 r. w Olsztynie odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa z udziałem gości zagranicznych w ramach Dnia Afryki. Organizatorem już po raz piętnasty był Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych przy wsparciu Studenckiego Koła Afrykanistycznego na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Temat tegorocznej konferencji to: „Polacy w Afryce. Afrykanie w Polsce”. Patronat honorowy objęli ambasador Senegalu w Polsce i na Ukrainie Amadou Dabo oraz Rektor UWM prof. dr hab. Ryszard Górecki. Siedemnaście referatów wygłosili przedstawiciele najważniejszych uniwersytetów w Polsce: Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego (UWM), Uniwersytetu Łódzkiego (UŁ), Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu (UAM), Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu (UEP), Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (UJ), Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (UMCS), Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (UMK), Uniwersytetu Warszawskiego (UW) i Uniwersytetu Wrocławskiego (UWr). Swoją obecnością uczestników zaszczyciły władze dziekańskie i instytutowe w osobach dr. hab. Andrzeja Szmyta, prof. UWM, prof. dr. hab. Mieczysława Jagłowskiego, dr. Krzysztofa Łożyńskiego i dr hab. Ireny Makarczyk. Referaty podzielono tematycznie na trzy panele: historyczno-literaturoznawczy pod przewodnictwem dr. Konrada Czernichowskiego z UMCS, ekonomiczny pod przewodnictwem dr. hab. Bary Ndiayego z UWM i społeczno-polityczny pod przewodnictwem dr Ewy Cieślik z UEP.

Pierwszy referat wygłosił ks. dr Roman Majka, archiwista generalny ze Zgromadzenia Świętego Michała Archanioła (Księży Michalitów). Omówił on działalność apostolską swojego zakonu w Demokratycznej Republice Konga. Wskazywał na korzyści, jakie przyniosły szkoły utworzone tam przez misjonarzy. Pracę misyjną innego zgromadzenia (Księży Sercanów) przedstawiła dr Anna Żeglińska z UWM. Księża pochodzący z polskiej prowincji tego zakonu obecni są w Kongu od 1970 r. Wystąpienie wzbogaciły zdjęcia z placówek misyjnych. Następnie mgr Konrad Banaś z UŁ opisał migracje Polaków do Libii. W szczytowym okresie w drugiej połowie XX wieku liczba naszych rodaków w tym kraju sięgała 10 tysięcy. Kolejne dwa referaty dotyczyły literaturoznawstwa. Mgr Mikołaj Paczkowski przeanalizował wybrane polskie relacje podróżnicze z dwudziestolecia międzywojennego, których jest łącznie około 50. Na kilku przykładach pokazał on wpływ pisarstwa etnograficznego na literaturę niefikcjonalną. Dr hab. Iwona Anna Ndiaye, prof. UWM pochyliła się nad recepcją i przekładem bajek afrykańskich w Polsce. Prelegentka ma nie tylko naukowe, ale także praktyczne doświadczenie w promocji edukacji międzykulturowej w Polsce, a przedstawiony artykuł jest godny polecenia wydawcom bajek afrykańskich. Ostatnie wystąpienie w tej części konferencji wygłosiła dr Krystyna Kamińska z UWr oraz Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku. Zajęła się ona dwoma podróżami Jana Dybowskiego (znawcy rolictwa tropikalnego) do Algierii w 1889 i 1890 r.

fot. Konrad Czernichowski

Drugi panel otworzyła dr Ewa Cieślik z UEP, która postawiła sobie za cel porównanie polskiego i chińskiego eksportu do Egiptu, Etiopii i Maroka – krajów, które zostały objęte chińską strategią Nowego Jedwabnego Szlaku. Referat został oparty o badania prelegentki nad potencjałem polskich przedsiębiorstw w Afryce (już zakończonych) oraz nad Nowym Jedwabnym Szlakiem (w trakcie realizacji). Co ciekawe, istnieją kategorie (m.in. napoje i wyroby tytoniowe, pojazdy drogowe, korek, wyroby z drewna), w których Polska ma szansę konkurować z Chinami. Tematykę kontynuował dr Konrad Czernichowski z UMCS, prezentując strategię marketingową niewielkiej polskiej firmy z Kraśnika pod Lublinem Mutalo Group, która eksportuje napój energetyczny Kabisa dedykowany na rynki afrykańskie. Omówiona została historia powstania i rozwój przedsiębiorstwa oraz stosowany przez niego marketing mix. Kolejne wystąpienie pt. „Stosunki rosyjsko-etiopskie przed rokiem 1917” należało do dr. Pawła Letki z UWM. Rosyjskie Ministerstwo Wojny było zainteresowane utworzeniem baz wojskowych u wybrzeży Morza Czerwonego, jednak wiązałoby się to z ekspansją kolonialną w Afryce, co rosyjskie MSZ uznało za niebezpieczne. Do połowy XIX wieku relacje rosyjsko-etiopskie były sporadyczne. Podkreślano wspólnotę wyznaniową po obu stronach. Studentki (magistrantki) UWM przedstawiły następnie referaty odnoszące się do bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) w Afryce. Zasadniczą część swoich wystąpień poprzedziły one wstępem teoretycznym, dzięki czemu przedstawiana treść stała się przystępna także dla nieekonomistów zebranych w Sali Posiedzeń Rady Wydziału. Lic. Paulina Pukin badała wpływ BIZ na rozwój-społeczny kontynentu. Zwróciła uwagę na to, że większość inwestycji przyciągają dwa państwa: RPA i Nigeria. Lic. Klaudia Nadolska przybliżyła sylwetki przedsiębiorców, którzy inwestują lub inwestowali w Afryce: śp. Jana Kulczyka; Marka Zmysłowskiego, dyrektora zarządzającego Jovago (rezerwacje hoteli), Krzysztofa Jabłonowskiego, który planuje wydobycie złota w Kamerunie; i Tomasza Nowowiejskiego, współzałożyciela i prezesa omawianej wcześniej Mutalo Group.

Po przerwie obiadowej referat wygłosił dr hab. Bara Ndiaye z UWM. Jego referat pt. „Kształcenie obywateli Senegalu na uczelniach w Polsce w kontekście relacji polsko-senegalskich. Zarys problemu” wywołał żywą dyskusję, w którą włączyła się także obecna na konferencji senegalska absolwentka polskiej uczelni. Debatowano nad umiędzynarodowieniem polskich uniwersytetów i nad trudnościami, jakie studenci afrykańscy napotykają, starając się o wizę. Mgr Anna Szczepańska z UŁ scharakteryzowała rolę i miejsce Organizacji Ludu Afryki Południowo-Zachodniej (SWAPO, ang. South West Africa People’s Organization) w polityce zagranicznej PRL, która od 1972 r. zaangażowała się na rzecz uniezależnienia się Namibii od władzy południowoafrykańskiej. Udzielała też pomocy materialnej. Współzałożyciel SWAPO i pierwszy prezydent Namibii Sam Nujoma okazywał Polakom wdzięczność. Wydaje się, że dobre stosunki polsko-namibijskie zostały w dużym stopniu zaprzepaszczone. Przywódcą Etiopii Mengistu Haile Mariama zajął się natomiast mgr Filip Urbański z UW. W centrum jego zainteresowania była oficjalna wizyta przywódcy junty wojskowej (i późniejszego prezydenta) w Polsce w 1978 r. Na wstępie zarysowane zostało tło historyczne – cesarz Haile Selassie, który został przez niego obalony, miał dobre relacje z państwami socjalistycznymi. Polskie MSZ stanęło na stanowisku, że rewolucja 1974 roku miała charakter antyimperialistyczny, i obdarzyło Mengistu Haile Mariama kredytem zaufania. Do ostatniej chwili nie były znane oficjalne cele jego wizyty w Polsce w grudniu 1978 roku. Okazały się nimi m.in.: podziękowanie za poparcie rewolucji, przedstawienie planowanych reform, zabieganie o wsparcie w dziedzinie rolnictwa i budownictwa. Wystąpienie wzbogacił czterominutowy materiał filmowy Associated Press z powitania gościa w Warszawie oraz złożenia przez niego wieńca przed Grobem Nieznanego Żołnierza. W kolejnym referacie mgr Krzysztof Rak z UJ omówił trzy afrykańskie ekspedycje badawcze studentów archeologii UJ w latach 1979-1984. W pierwszej przemierzano Wybrzeże Kości Słoniowej, Ghanę, Togo, Benin, Nigerię i Algierię; w drugiej – Maroko i Algierię; a w trzeciej – Maroko, Algierię, Mali, Burkina Faso i Niger, by na koniec powrócić do Algierii. Obecnie doktoranci archeologii z Krakowa w swoich badaniach terenowych nawiązują do tych wypraw sprzed 30 lat. Ostatni referat pt. „Relikty tradycyjnej kultury ludowej w libijskiej Cyrenajce, czytelne na początku XXI wieku” autorstwa dr. Marka Kołyszki z UMK odczytał jego syn Maciej. Cyrenajkę określano jako spichlerz Rzymu. Mieszkańców tego regionu stanowią Berberowie. Nazwa „berber” może pochodzić od „barbarzyńców”. Wyświetlone zostały zdjęcia z Cyrenajki.

Na konferencjach naukowych często brakuje czasu na dyskusję. Tym razem organizatorzy zapewnili w programie odrębny czas na nią przeznaczony. Dzięki temu wywiązała się niejednokrotnie ciekawa wymiana zdań. Oprócz refleksji na temat studentów obcokrajowców wyrażono także refleksję na temat wpływu inwestycji na rozwój. Okazuje się, że mimo wysokiego wolumenu BIZ, poziom ubóstwa w niektórych regionach Afryki nie zmniejsza się.

Wieczorem, tradycyjnie przy ognisku i rytmach bębna, kontynuowano rozmowy oraz snuto plany na przyszłość w niemal rodzinnej atmosferze. Przedstawione referaty mają ukazać się drukiem w serii „Olsztyńskie Studia Afrykanistyczne”. Znany jest już termin kolejnych Dni Afryki w Olsztynie: 24-25 maja 2019 roku. Tematem konferencji będzie „Afryka – Europa Środkowo-Wschodnia. Wspólne doświadczenia wobec zmian geopolitycznych po roku 1989”.


O autorze:

Konrad Czernichowski – ur. 1980 we Wrocławiu ekonomista i teolog, w latach 2004-2012 związany naukowo i dydaktycznie z Uniwersytetem Wrocławskim, obecnie adiunkt na Wydziale Ekonomicznym UMCS w Lublinie. Kieruje lubelskim ośrodkiem Ruchu Solidarności z Ubogimi Trzeciego Świata „Maitri” (www.maitri.pl). Członek Polskiego Towarzystwa Afrykanistycznego. Autor monografii „Integracja afrykańska – uwarunkowania, formy współpracy, instytucje”, współautor książek „Klątwa surowcowa w Afryce? Przypadek Zambii i Botswany” i „Kompendium wiedzy o organizacjach międzynarodowych”. Afrykę odwiedzał ośmiokrotnie.