10 i 11 sierpnia w Uniwersytecie Dar es Salaam odbywała się konferencja międzynarodowa. W tym roku tematem było „Pogłębianie inkluzywnej i trwałej industrializacji: perspektywy i wyzwania”. Zgromadziła uczonych, przedstawicieli instytucji rządowych i przedsiębiorców z Tanzanii, Kenii, Ghany, Kamerunu i Polski.
Konferencję otworzyli JM Prorektor prof. Rwakaza Mukandala, Dziekan Wydziału Biznesu Uniwersytetu Dar es Salaam dr Ulingeta Mbamba, Prodziekan dr Esther Ishengoma i kierownik Katedry Marketingu dr Omar Mbura. Według tanzańskiego dziennika „The Guardian”, który relacjonował konferencję, w Tanzanii jest ponad 3 miliony małych firm, które zatrudniają 5 milionów osób i odpowiadają za 27 proc. tanzańskiego PKB. Większość z nich działa w sektorze handlu i usług. Formalnie zarejestrowanych jest jednak tylko 4 proc. przedsiębiorstw
Poziom referatów prezentowanych nie tylko przez profesorów, ale i doktorantów był wysoki. Poruszały one zagadnienia z zakresu zarządzania, marketingu, finansów. Zawierały one wprowadzenie, przegląd literatury, podstawy teoretyczne, hipotezy, metodologię, wyniki, konkluzje i rekomendacje. Każdej sesji towarzyszyła ożywiona dyskusja.
Warto zwrócić uwagę na dużą rolę, jaką przykłada się do kształcenia przedsiębiorców w Tanzanii, a także innych afrykańskich krajach. Widać to już w samej strukturze uniwersytetu. Osobne miejsce ma w niej Wydział Biznesu (School of Business). Ekonomia nauczana jest w ramach odrębnego wydziału (Wydziału Nauk Społecznych – School of Social Science). Władze School of Business dbają o to, by studenci mieli kontakt z praktykami. W swoim referacie prof. Lema Catherine Forje z Uniwersytetu Bamendy w Kamerunie zachęcała wręcz, by podstawy przedsiębiorczości przekazywać dzieciom już w domu. Mwanamisha Mkala z Uniwersytetu w Karatinie (Kenia) wypunktował, co powinno być zrobione dla skutecznego rozwoju przedsiębiorczości:
- odrębny wydział biznesu;
- laboratorium biznesu;
- właściwie przeszkoleni nauczyciele.
Zwracano uwagę, że jeśli Tanzania ma osiągnąć cel zakwalifikowania do krajów średnio rozwiniętych do 2025 r., to wymaga to rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, które pełnią ważną funkcję w redystrybucji dochodu. Problemem Tanzanii jest ujemny bilans handlowy, który wynosi 4 mld USD. Innym rodzajem problemu jest duża liczba podatków i znaczna biurokracja.
Kilka referatów poświęconych było pieniądzowi mobilnemu, bardzo popularnemu w tej części świata, gdzie niewielu ludzi ma rachunek bankowy. Poprzez telefonię komórkową masowo dokonują płatności, wpłacając uprzednio pieniądze u licznych agentów. Jak zaznaczył dr Emmanuel Mwanabali Mung’ong’o z Banku Tanzanii, łączy on wieś z miastem. Mniejszą popularnością – jak dotąd – cieszą się mobilne kredyty czy ubezpieczenia, ale również istnieje taka możliwość.
Kolejna grupa prezentacji dotyczyła innowacji. Zarówno prof. Jan-Erik Jaensson, jak i dr Hawa Uiso (oboje z Open University of Tanzania) zauważyli brak konsensusu co do ich definicji. Część badaczy podkreśla konieczność radykalnej nowości, dla innych najważniejszy jest potencjał wzrostu.
W swoim referacie prof. Prosper Ngowi z Mzumber University przedstawił pięć dotychczasowych narodowych planów rozwoju, koncentrując się na ostatnim z 2015 r. Zwrócił uwagę, że industrializacja odgrywa olbrzymią rolę w polityce prezydenta Johna Pombe Magufuliego. W swojej przemowie w parlamencie 20 listopada 2015 r. 35 razy użył on słowa „przemysł”. Co ciekawe, prezydent optuje za rozwojem przemysłu raczej pracochłonnego niż kapitałochłonnego.
Interesujące wystąpienie zanotował także mgr Victor Nkundu. Badał on – wraz z dr. Tobiasem Swai – zainteresowanie firm budowlanych wejściem na Giełdę Papierów Wartościowych w Dar es Salaam. Jest to niewielka giełda, na której notowane są akcje 25 spółek, lecz wśród nich nie ma żadnej reprezentującej budownictwo.
Z ogromnym entuzjazmem przyjęte zostało występienie dr Neemy Mori, która zrelacjonowała kulisy powstania przedsiębiorstwa Mti (co w suahili znaczy „drzewo”). Przygotowując w Szwecji doktorat, zainteresowała promotora inwestycją w małe przedsiębiorstwa w Tanzanii. Dzięki nawiązanym relacjom udało się pozyskać długoterminowych inwestorów dla sześciu tanzańskich firm. Przedsiębiorstwo, które ma swoje filie w Danii i Tanzanii, planuje powiększyć tę liczbę do dziesięciu. Rzeczywiście, w Tanzanii jest wiele osób, które mają dobry pomysł na biznes. Brakuje im jedynie kapitału, który znajduje się w Europie. Potencjał podobnych partnerstw jest duży, wymaga to jednak zdobycia zaufania.
Konferencja pomogła jej uczestnikom – zgodnie z życzeniem prorektora Mukandali – poznać nowe sposoby zwiększenia produkcji i udoskonalenia marketingu. Po uzyskaniu pozytywnych recenzji referaty zostaną opublikowane. Ich wersja robocza już znajduje się na stronie internetowej University of Dar es Salaam Business School: http://www.udbs.udsm.ac.tz/images/Docs/conferences/icaesb2017/icaesb_proceedings_2017.pdf. Na zakończenie dr Ulingeta Mbamba zachęcał do uczestnictwa w kolejnych konferencjach, a także do odwiedzenia Zanzibaru i innych urokliwych zakątków Tanzanii.
O autorze:
Konrad Czernichowski – ur. 1980 we Wrocławiu ekonomista i teolog, w latach 2004-2012 związany naukowo i dydaktycznie z Uniwersytetem Wrocławskim, obecnie adiunkt na Wydziale Ekonomicznym UMCS w Lublinie. Kieruje lubelskim ośrodkiem Ruchu Solidarności z Ubogimi Trzeciego Świata „Maitri” (www.maitri.pl). Członek Polskiego Towarzystwa Afrykanistycznego. Autor monografii „Integracja afrykańska – uwarunkowania, formy współpracy, instytucje”, współautor książek „Klątwa surowcowa w Afryce? Przypadek Zambii i Botswany” i „Kompendium wiedzy o organizacjach międzynarodowych”. W Afryce spędził łącznie dwa lata. Aktualnie prowadzi badania terenowe w Tanzanii.
